Gmina Ruda-Huta to obszar niezwykle atrakcyjny pod względem przyrodniczym. Bogactwo fauny i flory związane jest z dużą różnorodnością siedliskową. Na terenie gminy występują obok siebie podmokłe lasy mieszane, lasy sosnowe z bogactwem grzybów, bagna, oraz roślinność stepowa. Całość dopełniają wspaniałe łąki, przylegające do rzeki Bug, zalewane co roku wiosną i będące przystankiem niezliczonej liczby ptaków w ich wędrówce na północ.
Gmina ma powierzchnię 112,5 km 2. Podstawą gospodarki jest rolnictwo. Położona jest we wschodniej części powiatu chełmskiego, w makroregionie Polesia Wołyńskiego. jej wschodnią granicę stanowi rzeka Bug.
Wędrówkę warto rozpocząć od wsi najbardziej wysuniętej na południe, Gotówki, położonej na obszarze Natura 2000, utworzonego tam dla ochrony lęgów rzadkich ptaków i siedlisk przyrodniczych. Do wsi przylega rezerwat Bagno Serebryskie, na terenie którego występuje wodniczka. Jest ona najrzadszym i zarazem globalnie zagrożonym gatunkiem z rzędu wróblowych. Została wpisana do Międzynarodowej Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych. Można spotkać tam derkacza, bąka, bekasa, błotniaka oraz wiele innych gatunków ptaków. Swoje siedlisko ma tam również żółw błotny. Świat roślin reprezentują storczyki, marzyca ruda, kłoć wiechowata, języczka syberyjska czy ciemiężyca zielona.
Kolejnym atrakcyjnym miejsce jest Dolina Bugu, rzeki dzikiej, nieuregulowanej, meandrującej. Tereny w obrębie wsi Rudka i Hniszów są oazą dla ptactwa. Można tam obserwować: bataliona, gągoła, derkacza, kropiatkę, podróżniczka, bociana białego i czarnego, poza tym gęsi, kaczki, czaple, kormorany, perkozy czy żurawie. Na niebie majestatycznie krąży bielik, polski herbowy ptak.
Gmina Ruda-Huta to również raj dla wędkarzy. Rzeki Uherka oraz Bug kryją takie okazy jak: brzana, szczupak, kleń, sandacz, boleń, miętus oraz potężne sumy.
W lesie w okolicy Hniszowa występują interesujące gatunki roślin chronionych: goździk pyszny, dziewięćsił bezłodygowy, widłak goździsty, jałowcowaty czy gnieźnik leśny. Na terenie całej gminy można spotkać: łosia, jelenia, wilka, dzika, sarnę.
W parku podworskim w Hniszowie napotkamy wiele pomników przyrody z największym z nich, dębem Bolko.
Zabytki architektury i obiekty godne uwagi turystów
- Kościół rzymskokatolicki w Rudzie-Hucie pw. św. Stanisława BM i Niepokalanego Serca NMP. Parafię utworzono w 1923 r. W kościele znajdują się m.in. Ołtarz Pamięci 1939 – 1944 oraz boczny ołtarz barkowy z II poł. XVIII w. Na placu przykościelnym stoi murowana dzwonnica, wybudowana na jubileusz 1000-lecia chrztu Polski. Parafia posiada kaplicę w Rudce orz Gotówce. We wsi Żalin znajduje się kaplica należąca do parafii rzymskokatolickiej w Świerżach.
- Kościół polskokatolicki na granicy Zarudni i Rudy-Huty pw. św. Mikołaja. Wybudowany został w II połowie XIX wieku przez ówczesnych kolonistów niemieckich, służył wyznawcom jako kościół ewangelicko-augsburski. W 1947 r. został odsprzedany notarialnie wyznawcom kościoła polskokatolickiego. Wpisany jest do rejestru zabytków.
- Kościół Chrześcijan Baptystów w Rudce wybudowany został w II połowie XX w. z funduszy członków Kościoła z całego świata. Budowę tę poparła Konferencja Zjednoczenie Kościoła Baptystów w Filadelfii. Zbór tutejszy powstał w latach 20-tych XX w. Wcześniej jednak członkowie Kościoła posiadali drewniany, parterowy budynek.
Cmentarze
- Cmentarz parafialny w Rudzie-Hucie utworzony został w latach 20-tych XX w. Na jego terenie znajduje się pomnik z kamieni polnych „W hołdzie poległym i pomordowanym na Wołyniu”.
- Cmentarz polskokatolicki w Jazikowie został utworzony wraz z parafią pw. św. Mikołaja.
- Cmentarz prawosławny w Rudzie to najstarszy cmentarz na terenie gminy Ruda-Huta. Od wschodu przylega cmentarz wojenny z I wojny światowej. Spoczywają tutaj żołnierze polegli na linii frontu Uhrusk – Łukówek – Bukowa.
- Cmentarze ewangelicko-augsburskie: Zarudnia, Karolinów, Gotówka.
Miejsca bitew stoczonych podczas powstania styczniowego:
- Iłowa (Rudnia) – bitwę stoczono 16 stycznia 1864 r. W 70. rocznicę odsłonięto „krzyż powstańczy”.
- Rudka – pola bitwy nad Uherką. Bitwa miała miejsce 19 lutego 1863 r.
- Żalin – bitwę stoczono tutaj 22 lutego 1863 r.
Inne obiekty:
- Pozostałości osiedla przyfabrycznego w Rudzie-Hucie – resztki zabudowy – dziedziniec obudowany budynkami mieszczącymi po kilka mieszkań o wspólnej sieni (budynki drewniane). Kamienica – wielorodzinny, murowany budynek (równoległy do Gdolanki) o wspólnych sieniach.
- Pozostałości po hucie szkła w Rudzie-Opalin zbudowanej w latach 30-tych XX w. Przestała funkcjonować w 1995 r.
- Miejsce po cerkwi w Rudzie – jej śladem jest znajdujący się tu pomnik przedostatniego proboszcza Mikołaja Iwanowicza Tusiewicza (zm. w 1898 r.).
- Wiatrak w Żalinie, typu „koźlak”. Zbudowany w latach 30-tych XX w. W 2013 r. przeszedł gruntowny remont przy pomocy środków unijnych. Wewnątrz znajduje się izba pamięci.
- Kamień graniczny w Hniszowie-Kolonii, przy granicy z Dobryłowem. Na kamieniu znajduje się ryt: herb Rulikowskich „Korab” oraz data rozgraniczenia dóbr Ruda i dóbr Świerże (1825 r.).
Szlaki turystyczne
- Szlak pieszy żółty „Pojezierny południowy”
- Trasa rowerowa Leśne ostępy Chełmskiego Parku Krajobrazowego
- Trasa rowerowa „Dookoła gminy Ruda-Huta”
- Szlak kajakowy „Uherka”
- Poleski Szlak Konny
- Ścieżka przyrodnicza Meandry Bugu
- Ścieżka przyrodniczo-historyczna Bolko
- Ścieżka przyrodnicza „Bagno Serebryskie”
Dane teleadresowe:
Urząd Gminy Ruda-Huta
ul. Niepodległości 44
22-110 Ruda-Huta
tel. 82 568 60 33, 568 60 16, 568 60 76
e-mail: sekretariat@ruda-huta.pl
www.ruda-huta.pl
Biblioteka Publiczna Gminy Ruda-Huta
ul. Niepodległości 36
22-110 Ruda-Huta
tel. 82 568 60 71
e-mail: biblioteka@ruda-huta.pl
www.biblioteka.ruda-huta.pl
Gminny Ośrodek Kultury w Rudzie-Hucie
Ruda-Kolonia 28a
22-110 Ruda-Huta
tel. 82 568 60 55
e-mail: gok@ruda-huta.pl
www.gok.ruda-huta.pl
Poza tym w Rudzie-Hucie znajduje się: Ośrodek Zdrowia, Bank Spółdzielczy z czynnym bankomatem, apteka.
Do pobrania fotoprzewodnik, który powstał w ramach realizacji projektu „Rozwój trurystyki gmin Ruda-Huta i Riwne w oparciu o walory ekologiczne Doliny Bugu”.